Bedrijfsleven: ik schrijf boeken en maak reconstructies, portretten en achtergrondverhalen voor vaktijdschriften, publiekstijdschriften en dagbladen.
Geen merk maar een spannend boek
‘De Vegetarische Slager en Tony’s Chocolonely zijn geen merken, maar spannende jongensboeken. Strevende personages pakken een probleem op, geven zich over aan een plot en de wereld hangt aan hun lippen.’ (Adformatie, maart 2020)
Sandy van de Candy
‘Mijn droom? Een klasse bordeel voor een vrouwelijke doelgroep’
Sandy Wenderhold (48), topvrouw van erotiekconcern Sansyl heeft alles van mannen geleerd. ‘Mijn ooms, mijn vader, al mijn vrienden waren jongens. Toen ik ging trouwen, hebben ze stad en land moeten afzoeken voor vrouwen voor mijn vrijgezellenfeest. Inmiddels heb ik wel wat vriendinnen. Competitieve types, die snap ik. In mijn MT zitten ook alleen maar mannen. Al zitten daar ook trutjes tussen. Ik weet wel wie daar thuis de baas is.’ (Sprout, augustus 2016)
Ze lacht zacht in zichzelf, aan een lege tafel, in een inwisselbare vergaderkamer in een kantoorpand in Uitgeest. Verderop in de gang staat het stoom op de ramen; daar wordt nieuw materiaal voor PartyHardcore.com en Passie XXX geschoten. Exclusieve content, om in deze tijden van gratis internetporno toch betaald verkeer te blijven treken naar de vele websites en tv-kanalen die ze met haar uitgeefconcern Sansyl BV in de lucht houdt. Maar nu zijn haar gedachten even elders.
Achttien jaar terug, ditzelfde pand. Haar vader Jan, pornopionier en in de jaren zestig oprichter van de toen illegale blaadjes Chick en Candy, was de sector zat. Internet kwam net op, hij had nog geprobeerd aan te haken bij de nieuwe tijd, maar hij verdroeg de nieuwe generatie medewerkers slecht. De handen van zijn dochter jeukten om het bedrijf van hem over te nemen, maar daar kon geen sprake van zijn. Vrouwen in zaken? Allemaal kenaus.
Toen een partner hem influisterde dat juist Sandy (30) de beste kandidaat was om de boel aan over te dragen, schoof hij van de ene dag op de andere alles op haar bord. Aan inwerken deed hij niet. En zij? Zij was alleen maar blij. ‘Het was alsof ik weer maagd was. Onbevlekt dreef ik dit kantoor in, als op een roze wolk. Ik begreep niet dat hij het zat was. Maar nu begrijp ik dat wel.’ Sandy van de Candy, zo noemen ze haar inmiddels bewonderend in de kringen waar zij zich beweegt. Haar bedrijf overleefde maar liefst drie crisissen. De economische recessie, de digitalisering en de crisis in de porno. En nog zijn de tijden onzeker.
Soms stort de omzet van een onderdeel in, omdat grote afnemers als Ziggo en UPC samengaan, of omdat de zedenwetgeving in een land met veel afnemers is aangescherpt – maar dan zit een ander onderdeel ineens in de lift, zoals de livechat van Secret Friends. De laatste tijd echter moet ze op erg veel borden tegelijk schaken.
Zo zit ze vanmiddag in deze kamer met de managers van de zeven bedrijfsonderdelen. MT-overleg. Het gaat er strak aan toe. Ieder lid moet van tevoren onderwerpen inbrengen, zij bepaalt of het op de agenda komt, een rondvraag is er niet. Niet aan de beurt geweest? Vette pech. Er gaan hoe dan ook beslissingen vallen bij print. Het gaat al jaren bergafwaarts met het beetje papier wat nog in huis is (Candy, Passie, Seventeen en het nieuwe Oh Magazine, erotisch tijdschrift voor vrouwen die tegen een stootje kunnen). Het ambitieuze uitstapje Fab Magazine, een blad voor vrouwelijke ondernemers, werd door vrouwelijke lezers goed ontvangen, maar trok te weinig adverteerders en is onlangs na zeven nummers ten onder gegaan. Maar bovendien verloopt de samenwerking tussen de oude en nieuwe media van Sansyl moeizaam. Eilandjes, ze vinden elkaar maar niks. En dat verwijt zij zichzelf.
‘Ik heb er te makkelijk over gedacht. Ik heb niet altijd de juiste mensen op de juiste plekken gezet. Mijn vader deed dat anders. Die liep ergens binnen, dagen werk dat hem niet beviel keurde hij af, en dan begonnen ze opnieuw. Nu heb je mondiger generaties. Ze willen alleen je geld en je go, je mening boeit niet. In het begin riep ik stoer dat mijn nachtrust niet onder mijn werk mocht lijden, maar dit mooie principe breng ik al een tijdje niet meer in de praktijk.’
Wat is je grootste zorg? ‘Mensen op dezelfde lijn krijgen voor de noodzakelijke vernieuwing en voortgaande verandering. We hebben goed draaiende websites, en veel plannen voor nieuwe websites. Maar de ontwikkeling ervan loopt vaak spaak op de ICT’ers, programmeurs. Die zijn dun gezaaid. De beste willen niet werken in de erotiek, dus we halen ze voor veel geld uit het buitenland. Soms tweede garnituur. Ze excelleren niet in overleg. Muts op, niemand gedag zeggen, dat type. Met de jongens die ik nu heb zitten kan ik gelukkig goed opschieten, maar na een uur overleg heb ik pijn in mijn kop. Ze kunnen me ook alles op de mouw spelden, want ik snap niet wat ze doen. Deadline niet gehaald? Ja, een bug. Maar na drie weken is die bug er nog steeds. Erger zijn de aanvallen van hackers. Een paar keer per maand liggen websites plat. Krijgen we na een half uurtje een mail. Jullie hebben gemerkt wat we kunnen, we willen achttien miljoen. Dat moeten we dan melden bij het Nationaal Cyber Security Centrum, maar die doen er niks mee. Porno, who cares. En dus vechten we zelf terug. Het is hier soms als in een film. Middenin de nacht word ik gebeld. Het is weer zover, San. Russen? Nee, Chinezen. Dan roepen mijn jongens hun vrienden erbij en hacken ze massaal terug. Bloedspannend, ik sta achter hun rug te blazen als op de tennisbaan. Dan staat écht de stoom op de ramen. Ik koester deze jongens. Dat zijn ze niet gewend, verbaasd kijken ze over hun schouder. Maar ze beschermen wel ons bedrijf. Na afloop ben ik een dag omzet kwijt, en rest mij alleen nog het op vrolijken met credits van mijn teleurgestelde vaste klanten.’
Wat vind je vader hiervan? ‘Niks. Tja San, je hebt wel een erfenis gekregen, hè? Hij heeft me denk ik een beetje willen harden. Daar ben ik hem dankbaar voor, want het heeft mijn karakter gevormd. Als kind was ik heel kwetsbaar, ik huilde tranen met tuiten om Het Kleine Huis op de Prairie. Maar later werd ik eigenwijzer, zo’n kind dat even alles anders ging doen. Jij wilde dit toch, met je grote mond? Anders verkoop je die tent toch lekker? Een schop onder mijn hol kon ik krijgen, haha. Misschien hoopte hij stiekem dat ik toch om zijn hulp vroeg, maar ik dacht: jij bent de laatste die ik vraag. Krengig van mij. Trots ook, omdat hij me de tent alleen gunde omdat hij geen alternatief zag. Intussen zette hij nog een eigen videobedrijfje op. Een echte ondernemer. Dat bewonder ik ten diepste in hem. Van internet had hij niet heel veel verstand, maar het bedreigde zijn bladen en daarom stelde hij zich er in zijn laatste jaren bij Sansyl toch voor open. Wij waren een van de allereerste met betaalde websites. Wat ook weer dodelijk was, want vooroplopen betekent in kuilen vallen, en ingehaald worden.’
Zie je behalve bedreigingen ook kansen in de erotiek? ‘De maatschappij verpreutst, het seksleven verslechtert, de eenzaamheid neemt toe. Ik zie ook liever dat eenzame mannen het aanleggen met de buurvrouw, maar als dat niet lukt, bieden wij met livechats een veilige omgeving. Daar zijn ze erg dankbaar voor. En wij zijn er goed in. Bij andere chats moet je meteen betalen, bij ons kun je eerst praten. Pas als je privé wilt, betaal je. Het zijn ook zulke leuke meiden om mee te werken. Studentes zijn het vaak. We moedigen ze aan om voor zichzelf te beginnen. Ik zie ze niet als prostituees, maar als psychologen die mensen aandacht geven. En niks op geld beluste bitches, ook zij zelf vinden aandacht heerlijk. Vaak is er niet eens seks. Op minder knappe modellen zetten we een target. Voor maar 75 coins roken we samen een sigaretje, of eet ik samen met jou mijn lasagne op. Veel klanten ontwikkelen een band met een meisje. Ze hebben vaste afspraken in de week. Voeten kietelen, even een hug. Zo bind je klanten. Zonder dat de klant meteen moet betalen, maar [zacht] daardoor juist meer gaat betalen … Waar alles wordt gekopieerd en gejat en nagemaakt, is en blijft een fijn gesprek met een model uniek. Nooit nep.’
Zullen mensen voor deze kwaliteit en veiligheid blijven betalen? ‘Elke dag zeggen honderden abonnees op, maar elke dag komen er meer nieuwe bij. Dat alles gratis moet, is al jaren aan de gang, maar omdat veel spelers die daar niet mee om kunnen gaan de markt verlaten, blijft kwaliteit toch bovendrijven. Laatst bestond Seventeen veertig jaar. We gaven een gratis online show met veertig modellen. Daar kregen we heel veel reacties op, het gaf onrust in de markt. Niemand durft dat soort kostbare producties nog te maken, maar als iedereen zuinig gaat doen, laten wij het geld juist rollen. Verder zetten we in op de sterk opkomende markt van vrouwen. Oh Magazine gaat heel aardig. En gisteren wonnen we de Dusk Porna Award voor de meest vrouwvriendelijke film. Maar er is een groot nadeel aan de doelgroep vrouwen: in tegenstelling tot mannen willen ze niet betalen voor online. Voor het kopen van toys schamen ze zich niet, ze vertellen aan iedereen dat ze een lesbische relatie ‘voor erbij’ hebben, maar digitaal beeldmateriaal is de grens. Terwijl wij juist de continuïteit van abonnees nodig hebben. We moeten het dus van adverteerders hebben. We moeten weer meer reuring veroorzaken. Vroeger deelden we illegaal de Chick uit aan automobilisten in de file. Dan werden we opgepakt, en belde ik vanuit de gevangenis naar kantoor. En? Nog een beetje gratis publiciteit gekregen? San, de oplage is vertienvoudigd! Elk persberichtje over seks of porno dat we eruit deden werd opgepikt. Organiseerden we een referendum: is het geiler om het blad te nieten of te lumbecken? Zat ik weer bij Pauw om dat uit te leggen. Maar op onze persberichten voor Fab reageerde nooit iemand. Daar ben ik toch een kluns in geweest. Ik merk ook dat ik softer ben geworden. Minder doortastend. Daar ben ik niet zo blij mee. Vroeger wist ik precies wat ik wilde. Ik kocht blind bedrijven, ik deed dingen gewoon. Nu kan ik soms vreselijk twijfelen.’
Waarom? Sansyl groeit beheerst. Je bent geen overnamemachine, je breidt niet agressief uit naar escort, seksshops, datingsites. Verstandig, vrouwelijk leiderschap? ‘Het is gewoon soft. Ik was vroeger rete ambitieus en superzakelijk, nu moet ik oppassen emotioneel betrokken te raken bij mensen. Maar ik heb ook principes. Aan datingsites die je in de maling nemen, doe ik niet mee. Wat een klant opbouwt met een van van onze modellen is ook een illusie, maar dat vind ik toch iets anders dan chatten met een computer of soms zelfs een kerel. Als je ooit ‘dating’ hebt ingetikt, lopen in elk dorp waar je je laptop openklapt vijftien lekkere wijven over je scherm. Die zouden hier allemaal wonen en willen allemaal met jou daten. Dat geloof je toch niet? Nou, heel veel eenzame mannen wel. De chat wordt maanden gerekt, tegen de tijd dat ze erachter komen dat ze met een computer chatten, hebben ze honderden euro’s besteed. Dit is een miljardenmarkt. Ik ken mannen die dit runnen. Lachen, ik snap die gasten ook wel, ze zitten de hele dag geld te tellen. Maar ik kan het niet over mijn hart verkrijgen om die arme drommels in de schulden te drukken.’
Wat kun je nog van mannen leren? ‘Ik heb alleen maar van mannen geleerd. Mijn ooms, mijn vader, al mijn vrienden waren jongens. Toen ik ging trouwen hebben ze stad en land moeten afzoeken voor vrouwen voor mijn vrijgezellenfeest. Inmiddels heb ik wel wat vriendinnen, vaak competitieve types. Die snap ik beter. Maar met de volgende generaties denk ik dat het de verkeerde kant op gaat. Vrouwen worden echte kenaus, zoals mijn vader al voorspelde, maar wat erger is: mannen worden watjes. Ze doen zo truttig, altijd zijn ze bezig met hun uiterlijk en seksueel zijn ze onzeker. Kinderen worden nu veel te veel in de watten gelegd, ze liggen te janken in de supermarkt en op de sportvelden – en dan zijn ze achttien en moeten ze ineens op eigen benen staan. Veel jongeren kampen met psychische problemen. Ze zijn niet gehard. De maatschappij loopt over van vrouwen die zeuren over glazen plafonds, klagende mannen die zich schuldig voelen achter het aanrecht, en van coaches en online-psychologen.’
Hoe pak je de zeven mannen vanmiddag in het MT aan? ‘Daar zitten ook trutjes tussen, ik weet wel wie thuis de baas is. Maar we moeten een beslissing nemen in print. Ik kan de verantwoordelijkheid bij de printman leggen, uiteindelijk krijg ik het toch op mijn bordje. En harde targets voor Candy en Seventeen zijn niet realistisch. Bij alle de tien tankstations waar ik langsrijd op weg naar kantoor, lag vroeger onze hele range. Nu liggen we nog maar bij één van de tien. Bij de AKO of Bruna kopen mannen niet, seksshops zijn er steeds minder, postorder is geen optie. Ze willen hem bij de tank kopen, en drie stations verder gooien ze hem weer weg. Of ze hebben een geheim plekkie. Deze generatie sterft ook uit. Veel abonnees overlijden. Toch is en blijft papier lekker veilig, moeder de vrouw vindt er niks van terug op je apparaten. Het is in potentie een grote markt, maar zonder distributie. De conclusie vanmiddag? Afbouwen, alle mannenbladen in print. Alleen Oh Magazine mag blijven.’
Wordt het niet tijd je vier zoons aan boord te halen? ‘Ze mogen hier niet eens komen van mij. De oudste drie, uit mijn eerste huwelijk, zien het zelf wel zitten. De eerste (23) is serieus en netjes, de tweede (20) is sterk in geld en cijfers, de derde (17) is een pure verkoper. De ideale mix toch, mam? Ik weet het nog niet. Ik sluit het niet uit. Ze moeten van mij eerst elders ervaring opdoen – op het gevaar af dat ik ze niet meer terug zie. Want stiekem is mijn droom dat ze alle vier hier wél komen te zitten. Ik heb ze grotendeels alleen opgevoed. Porno mochten ze niet kijken, thuis praatten we nooit over dat soort dingen. Alleen in de auto stelden ze wel eens een vraagje, dan hoefde je elkaar niet aan te kijken. Tegen mijn oudste zei ik eens dat ik zijn vriendin pinnig vond. Hoe denk je dat dit komt, mam? Nou, zei ik, zoek toch nog maar even verder.’ Waar staat Sansyl over zeven jaar? ‘Mijn droom is Oh Magazine groot te maken. Met twee vriendinnen in de escort en met mijn schoondochter denk ik ook na over een bordeel voor vrouwen. In New York, Londen en Parijs, waar vrouwen verder zijn dan hier. Niveau Yab Yum, mannelijk escort, een luilekkerland voor vrouwen. Er werken alleen mannen. Ze doen je nagels, masseren, brengen drankjes en hapjes. Maar niet van die trutjes, ze nemen je ook mee naar boven en laten je daar alle hoeken van de kamer zien. Tja, het is toch het oudste beroep. Laten we er dan maar het allerbeste van maken.’
[kader]
Sansyl & de pornomarkt In de grootste media-industrie ter wereld is erotisch uitgeefconcern Sansyl BV in 48 jaar uitgegroeid tot een wereldspeler in websites, films en foto’s. Het iconische seksblaadje Chick waarmee het allemaal begon bestaat niet meer, maar op internet leven de nostalgische merken Candy, Passie en Seventeen voort. Het geld wordt vooral verdiend met digitale content van eigen makelij, softcore en hardcore, een vijftigtal winstgevende membersites en chatrooms, de hosting en billing van sites van anderen en tv-kanalen voor KPN, Ziggo en hotels. Er werkten ooit honderd man, sinds de stortvloed van gratis pornoaanbod zijn dat er veertig. De omzet schommelt tussen de vijftien en twintig miljoen euro.
[kader]
Sandy Wenderhold (1968) Na haar havodiploma reisde ze als fotografe de wereld rond en handelde in erotische foto’s voor het bedrijf van haar vader Jan. Sansyl: zij is San, Syl is haar zus die in Australië woont. Toen Sandy dertig was en internet opkwam, werd ze volledig eigenaar. Ze volgde opleidingen financieel management en uitgeverij, haalde de bezem door het personeel, bracht structuur aan in de wildgroei van activiteiten en bouwde zonder een banklening de papieren uitgeverij om tot een modern internetbedrijf. Vanaf haar elfde tennist ze op hoog niveau. Ze speelt nog regelmatig internationale veteranentoernooien. Daar wordt ze meestal tweede.
Twijfelen over zoetwaren
Elk product levert behalve voordelen ook nadelen op voor de consument. Hoe legt bijvoorbeeld een snoepbaas, in tijden van suikerangst, uit wat hij doet? Met disclaimers en dooddoeners? Of laat hij zijn twijfel zien? (Communicatie Magazine, augustus 2016)
Toen Jan Harm Spijkervet laatst Communicatie Magazine opensloeg en in zijn eigen ogen keek – voor hem lag de rubriek Beeld waarin hij poseerde met zijn zoetwaren – dacht hij even gestreeld te moeten zijn; totdat hij het bijgaande stukje las. Het ging over de spagaat die een topman moet voelen bij het aan de man brengen van een tweeslachtig product. Snoep brengt plezier, maar kan ook ellende veroorzaken. Tandbederf, obesitas en erger. Hoe leg je dit uit aan een dik, aan suiker verslaafd kind dat wordt gepest? In het stukje fictie werd ten onrechte gesuggereerd dat Spijkervet op wereldvreemde wijze kritische vragen over zijn snoepjes afwimpelt. Niet eerlijk, ik had hem niets gevraagd. Ik wilde iets vertellen, en zijn foto illustreerde die boodschap mooi. Fout van mij. Journalistiek, ook een tweeslachtig product dat vaak lastig uit te leggen is.
Om het goed te maken ben ik in de auto gesprongen en heb ik Oosterhout aangedaan. De standplaats van Holland Foodz, alwaar al die lekkernijen worden geproduceerd. Kaneelkussentjes, wijnballen en Montelimar-nougat. Ik parkeer. Staar naar de ludieke uitingen rondom het terrein – en snap dat ik iemand op zijn ziel heb getrapt. De levensgrote lolly’s. Een enorme zuurstok. Een suikersilo in de vorm van de Oosterhoutse Kaneelstok. Getuigen van ambachtelijke trots.
Als kind al in een snoepwinkel willen werken?‘Ik heb alleen een vroege herinnering aan snoep op de kermis, iets met een laatste kwartje dat ik in zo’n bulldozerapparaat gooide. Ik ben toevallig in de zoetwaren terecht gekomen. Ik kom uit Drenthe, groeide op in een beschermd gezin. Werd net als mijn moeder leraar aan een mavo, totdat ik begreep: dit ben ik niet. Ik ben een handelsman, ik vind het leuk om producten te maken die mensen plezier geven. In de middaguren studeerde ik Economische Geografie, maar bij topbedrijven als Heineken en Unilever kwam ik niet binnen. Bij gebrek aan beter nam ik een baan bij een tabaksfabrikant; terwijl ik tegen roken ben. Een keuze contre coeur. Al snel volgde ik mijn baas naar zijn nieuwe werkgever: Redband Venco van CSM. Na CSM volgde nog FrieslandCampina, en sinds tien jaar heb ik mijn eigen bedrijf in zoetwaren en zuivel. Snoepbaas? In bewuste keuzes geloof ik niet, het leven is een aaneenschakeling van toevalligheden.’
Je bent nu geen manager meer, maar ondernemer. Je kunt vrijuit spreken. Laten we het over de gevaren van suiker hebben.‘Wat zit er in mijn lolly’s? Vijftig procent suiker en vijftig procent glucose uit maïs, wat ook suiker is. Snoep is puur suiker. Hoe dat in te passen in een gezond levenspatroon? Niet. Ik zeg dan ook niet: eet meer kaneelstokken. Ik heb zakverpakkingen van hoogstens 135 gram in het assortiment, want ik wil geen vraatzucht aanwakkeren. Tenslotte blijft het nooit bij één snoepje, de zak moet leeg. Zo zijn wij calvinisten, we gooien niets weg. Ik geloof in een snoepje als beloning, het bijzondere moment. Onze nougat is uitsluitend op de kermis verkrijgbaar. Twintig procent amandelen, echte honing, in tegenstelling tot de concurrentie, die er pinda’s en kunstmatige eiwitten in stopt. Ik lever vooral aan kermisondernemers, pretparken en kleine snoepwinkels, waar mensen het gevoel van een leuke dag nog even willen vasthouden – en bewust voor een snoepje kiezen. Neem ons magazijn hier. Kermisexploitanten komen voorrijden, en zoeken doosjes uit naar hun gading. Ik ben tegen uitgekookte routings om het aankoopbedrag te verhogen, zoals je dat ziet in supermarkten, en bij de voordeelmandjes bij tankstations. Ik hanteer geen expansieve groeistrategie. Ik kan mijn prijzen ook niet verhogen, ik wil een kleine koopman niet de duimschroeven aandraaien. Kan ik zo overleven? Ik heb geen leningen. Als het rendement op mijn geïnvesteerd vermogen ergens tussen de nul en één procent is, ben ik tevreden. Dan verdien ik meer dan met sparen.’
Als je zou zien dat een kind verslaafd is aan jouw lolly’s en daar ernstig onder zou lijden en zou worden gepest, wat doet dat dan met jou?‘Dan denk ik toch, hoe verdrietig zijn situatie ook is: die neemt teveel kilocalorieën in. Een actieve jongen van acht mag volgens het Voedingscentrum per dag 1700 kilocalorieën consumeren. Daarvan is zeventig gram suiker. Met de ketchup op zijn hotdog zit hij dus al bijna aan zijn taks. In veel producten zitten toegevoegde suikers; iets waar ik overigens grote moeite mee heb. De Unilevers van deze wereld kloppen zich op de borst dat ze dertig procent minder in hun producten gaan stoppen, en dan nog zit er vaak veel te veel in. Maar ja, zonder suiker en vet smaken producten nergens naar. Het moet erin. En aan smaakvervangers doe ik niet. Aspartaam is kankerverwekkend. Ik volg alle wetenschappelijke onderzoeken op dat gebied, alsmede de onderzoeken die door de suikerindustrie worden gefinancierd, maar wat dit betreft vertrouw ik op de kennis van mijn broer, die oncoloog is. Ook teveel suiker en vet verhogen de kans op aandoeningen. Ik geloof dan ook niet in de Infokicksdie worden betaald door de industrie. Quasiwetenschappelijke filmpjes waarin suikerverslaving wordt betwijfeld. Niet geloofwaardig. Wij van WC-eend adviseren WC-eend.’
Wat doe je concreet om obesitas tegen te gaan? ‘Ik kan alleen matigheid aanmoedigen, al klinkt dat ongeloofwaardig uit de mond van een fabrikant. En bewegen. Het is in feite simpel. Dat wat je inneemt, moet je verbranden. Elke dag opnieuw. Zo simpel moeten we het ook voor kinderen maken. Op elke smartphone zit tegenwoordig standaard een gezondheidsapp, maar wie gebruikt die? Ouders en docenten moeten kinderen leren hoe ze hun verbranding kunnen bijhouden. Kopen ze van hun zakgeld schepsnoep? Nou, dat sporten ze die dag niet meer weg. Nu is het rare, op die zelfschepbakken staat welke dropjes glutenvrij zijn, zonder allergenen, maar de kilocalorieën staan er niet op. Terwijl het daar om gaat. Al die tabellen op verpakkingen worden nauwelijks gelezen. Te complex, het zegt de mensen niks. Laten we één cijfer er op zetten, vetgedrukt.Hierin zitten 398 kilocalorieën. Dat is dus boven jouw taks, jongen. Het lastige is dat mensen behoefte hebben aan uitspattingen. Mijn dochter heeft dertig paar schoenen staan. Waarom? Of neem de barbecue. Moeten we ineens vijf stukken vlees wegwerken. In mijn eentje kan ik mensen niet heropvoeden. Alles wat ik zeg of doe, zal in twijfel worden getrokken. Dit moeten we met zijn allen willen.’
Waarom neemt jouw sector niet meer initiatief?‘De Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie zet in op voedselonderwijs op basisscholen, maar dat kan meer structureel. Ik kom veel in politiek Den Haag, de suikerkwestie leeft daar niet. Het komt toch aan op ouders en onderwijzers. Maar ouders willen niet worden betutteld. Een grootse campagne? Geniet, maar drink met mate,zoals de alcoholbranche doet? Vroeger zetten we een tandenborstel op de verpakking. Snoep verstandig, eet een appel. Het leidde tot weinig. En na een appel kun je ook maar beter je tanden poetsen. Wat wij ook communiceren, het zal altijd op een bepaalde manier worden uitgelegd. Neem Holland Heineken House. Een poging om te laten zien dat af en toe een biertje goed bij een sportief leven past? Ik ben er geweest. Een zuipkeet. Ik zag topsporters rondzwalken, elke dag waren ze stomdronken. Als topman van Heineken zou ik dat niet kunnen uitleggen. Dit geldt ook voor snoep. Het is niet uit te leggen. Niet door onszelf. Alleen een volstrekt geloofwaardige BN’er kan dat doen. Turnkampioene Sanne Wevers, die kinderen op heldere wijze uitlegt hoe ze ook zo lenig en slank kunnen worden. Hoe ze het beste kunnen omgaan met snoep en verleidingen.’
[kader]Holland Foodz
In 2006 kocht Jan Harm Spijkervet van zijn spaargeld Finse, natuurlijke drop voor de Nederlandse markt. Daarna volgden overnames als die van De Oosterhoutse Kaneelstok, Willem Stuvé Nougat en Rens Joosen Suikerwerken. Zo groeide het bedrijf uit tot de grootste fabrikant van oud-Hollands snoep, en de grootste lollyproducent van de Benelux. De omzet schommelt rond de twintig miljoen euro. Maar een kadertje met financiële prestaties, zegt hem weinig. ‘Dit is een hobbyzaak. Mijn oude dag. Het moet leuk blijven.’
De afbladdering van Camiel Eurlings
De afbladdering van Camiel Eurlings als president-directeur van KLM was na vijftien maanden zo ver gevorderd, dat zelfs CDA-vriend en communicatie-adviseur Jack de Vries weinig voor hem kon betekenen. Vooral de manier waarop KLM en Eurlings met de media omsprongen, blijkt nu funest. ‘Zijn woordvoerders hadden geen grip op hem.’ (Communicatie Magazine, 2015)
1. April 2011. Aanstelling baas KLM Cargo
Als verkeersminister heeft Camiel Eurlings veel betekend voor KLM. In een optimistische tijd van het bedrijf, en op aandringen van bestuursvoorzitter Peter Hartman wordt hij baas van Cargo. Zijn présence zal goed liggen in Frankrijk, en zijn indrukwekkende netwerk in Den Haag en Brussel komt ook vast van pas.
2. Juli 2013. Benoeming president-directeur KLM
Hoewel over Eurlings’ managementkwaliteiten weinig positieve geluiden naar buiten komen, passeert RvC-voorzitter Kees Storm gedoodverfde kroonprins Pieter Elbers en benoemt Eurlings tot opvolger van Hartman. Waarom Storm kiest voor een onervaren manager maakt KLM nooit duidelijk. KLM-watchers vermoeden dat Eurlings niet is bedoeld als het type zeer aanwezige topman, zoals Hartman en Leo van Wijk. Eurlings’ benoeming is een breuk met dat verleden. Bovendien blijft met Elbers in het bestuur operationele expertise aanwezig. Drie weken later wordt Eurlings benoemd als lid van het Internationaal Olympisch Comité. Een eerste, onaangename verrassing voor de RvC van KLM. Voormalig president-directeur Van Wijk, dan nog bestuurslid, vindt het niets, maar zwicht als blijkt dat koning Willem-Alexander zelf Eurlings heeft gevraagd.
[kader]
Wat als ik de regie had gehad?
Intermezzo van communicatiestrateeg Peter ter Horst van Hague Corporate Affairs:‘Van begin af aan positioneert Eurlings zich al niet goed. Stap je over van de politiek naar het bedrijfsleven, dien je van rol te wisselen. Dick Benschop en Atzo Nicolaï snappen dat wel. Je luistert goed, bewijst je intern, komt het eerste half jaar up to speed, wint vlieghoogte en dán pas profileer je je – met een gedegen visie. Niet in De Telegraaf maar in Het FD, NRC en Financial Times. Je houd er geen bijbaantjes op na, houdt het persoonlijke weg van je publiek. Een politicus kan niet zonder zichtbaarheid, een topman kan niet met.’
3. Kerst 2013. Eerste kritische beeldvorming
Na maanden van geruchtenvorming schilderen in Het FD de eerste anonieme, hoge bronnen binnen KLM Eurlings af als ‘een prins voor feesten, maar niet competent op de business van het bedrijf.’ Als ‘milieugezicht’ doet hij zijn werk wel, intern is hij onzichtbaar. Hij komt afspraken niet na, neemt geen besluiten. Voor het stuk belt FD-redacteur Yteke de Jong hem op zijn mobiel voor wederhoor, maar krijgt geen contact. Ook de voorlichters van KLM geven niet thuis. Ze houden dingen van hem weg, zo lijkt het. s‘ Avonds voor het NOS Journaal verslikt De Jong zich als ze Eurlings hoort verklaren dat haar artikel ‘apekool’ is. Eurlings bewaart zijn reacties voor de NOS, af en toe gunt hij De Telegraaf iets. ‘Zijn strategie? Alles negeren, totdat dingen echt te negatief worden.’ In februari praat hij met Poetin in Sotsji over mensenrechten, in maart zijn er grote gevolgen van de nucleaire top voor het vliegverkeer boven Nederland. Ook de positieve en neutrale mediamomenten gunt hij aan de NOS.
5. April 2014. Relatie met lingeriemodel
Eurlings reageert luchtig op foto’s in Privé waarop hij op een muurtje aan de rand van het strand van Ipanema in Rio de Janeiro zoent met lingeriemodel Wendy Dubbeld. Volgens De Jong is op dit moment al CDA-vriend Jack de Vries actief. Niet om het stuk tegen te houden, Jack is juist speciaal ingevlogen om dit stuk in het blad te krijgen. Een fotograaf reisde op uitnodiging mee naar Brazilië om die plaatjes te schieten. Volgens journalist Mark Duursma van NRC betrok Camiel Jack er nóg eerder bij, op het moment dat ze samen op tv zagen hoe Marco van Basten het verging als coach van Heerenveen. Waar Marco komt, was de teneur in 2012 en 2013, komt herrie. De twee realiseerden zich dat reputaties gemanaged moeten worden. In april 2014 moet er iets gebeuren. Vooralsnog zijn er weinig wapenfeiten om wat dat betreft op te kapitaliseren, maar Camiels reputatie als levensgenieter biedt blijkbaar uitkomst. Intussen voorspelt De Jong, die Eurlings op dat moment nog altijd niet heeft mogen spreken, in het FD al dat de aanstelling van Hans Smits als nieuwe RvC-voorzitter slecht nieuws is voor Eurlings. Managers klagen bij Smits dat hij de Nederlandse belangen niet goed dient. Er worden weddenschappen afgesloten over hoe lang hij nog mag aanblijven. Ook is er goed nieuws. Eurlings’ IOC-lidmaatschap blijkt gunstige effecten te hebben, in de periferie van zijn olympische activiteiten beklinkt hij een verbond met Aerolineas Argentinas en later ook met de Braziliaanse prijsvechter GOL. De Telegraaf en het Haarlems Dagblad mogen meereizen naar de feestelijke happening in Brasilia. Als De Jong van het FD zo graag een interview met hem wil, negen maanden na zijn aantreden als bestuursvoorzitter, zal ze daar ook mee naartoe moeten vliegen. ‘Zijn voorlichters hadden geen grip op hem. Ook in Brazilië had hij geen tijd voor me, pas in het vliegtuig terug mocht ik naast hem plaatsnemen in de business class.’ EURLINGS STAAT PAL VOOR HET BLAUW VAN KLM, heeft haar collega Paul Eldering van De Telegraaf dan al gekopt. Op zijn liefdesrelatie met Wendy geeft Eurlings nog even geen commentaar, wel is hij bezig zijn vliegbrevet te halen. ‘De luchtvaart heeft me te pakken.’ Eind april roepen collega’s hem in Management Team uit tot meest inspirerende bestuurder van 2014, vóór Frans van Houten van Philips en Dick Boer van Ahold. Ook in Frankrijk ligt hij prima. ‘De aandeelhoudersvergadering in Parijs eind mei deed hij goed’, zegt De Jong. ‘Ik dronk die avond bier met Alexandre de Juniac, de allerhoogste baas van Air France-KLM. Camiel was ook mee. Als Alexandre iets zei, herhaalde Camiel het.It is exactly like the chairman just said. We have to invest in our business class product!’
[kader]
Wat als ik de regie had gehad?
Intermezzo van communicatie-expert Charles Huijskens van HuijskensBickerton:‘In deze fase had ik ingegrepen, als er al iets te redden viel. Cruciale basisfout is het inschakelen van Jack de Vries, het bewijs dat Camiel nooit uit Den Haag is vertrokken. Maar toen men er bij KLM schoksgewijs achter kwam hoe weinig hij inhoudelijk en als manager voorstelt, en hoezeer hij het moet hebben van zijn oppervlakkige charme, had hij zijn langste tijd al gehad. In een bedrijf val je alleen veel sneller door de mand dan in Den Haag. Hij had die baan nooit mogen krijgen. De RvC moet zich doodschamen.’
7. Juni 2014. Camiel op zijspoor
In juni schrijft Yteke de Jong van het FD als eerste dat Eurlings een bijrol heeft in het bestuur van KLM. Wel heeft hij het op Koningsdag druk gehad met Armin van Buren op een boot, schoof hij aan bij RTL Late Night, en liet hij zich met Wendy fotograferen op de rode loper in Cannes. ‘Na dat stuk kreeg ik voor het eerst een persoonlijke reactie van hem. Ik ben er droevig van, zei hij. Waarom heb je mij niets gevraagd, Yteke? Je weet toch dat ik altijd bereikbaar ben? Inderdaad kom ik hem vaak tegen. Borrels, partijen, conferenties. In juni komen in Quatar elk jaar alle luchtvaartmaatschappijen bij elkaar. Goed gebruik is dat alle pers dan ook even aandacht krijgt. Toen we op het afgesproken tijdstip wachtten op zijn komst, kreeg ik een mailtje van voorlichting. Afspraak gaat niet door, hij had het echt te druk. Terwijl ik terugliep naar mijn hotel, kwam ik Camiel tegen. Hij liet me zijn nieuwe zwembroek zien. Net gekocht! Hij ging lekker zwemmen. Ik dacht: zie je het dan niet? Juist voor zijn présence, zijn makkelijke omgang met allerlei soorten stakeholders was hij aangenomen. Maar voor ons had hij nooit tijd.’ Intussen loopt het ook niet tussen hem en Pieter Elbers, een harde saneerder die al sinds 1992 bij KLM werkt, en tevens Camiels hardloopmaatje, met wie hij in het Amsterdamse Bos trainingsrondjes loopt. ‘In Quatar zaten we later die dag op een terras met Camiel te praten, kwam Pieter aangelopen. Pieter! riep Camiel enthousiast. Ik heb net zo’n goed overleg gehad met de Chinezen! Pieter gunde hem geen blik waardig, hij negeerde hem compleet. Uiteindelijk heb ik een keer goed met Camiel samengewerkt. Dat was in juli, toen werd aangekondigd dat Easyjet een basis op Schiphol kreeg. Camiel nam de telefoon op, hij vond het maar belachelijk. Hè, hè, dacht ik. Je snapt het.’
8. Zomer 2014. Zichtbaar maar onzichtbaar
Zijn onzichtbaarheid rond de MH17-ramp verklaart Eurlings met de regel dat de maatschappij die de vlucht uitvoert de communicatie voert. ‘Mijn aanwezigheid was daarbij niet gewenst’, zegt hij er later over. Privé volgt hem die maanden wel op zijn pad langs feesten, tot in de bars van St. Tropez. Op foto’s op Instagram poseert hij met meisjes van rond de twintig. Hij plaatst ook reacties bij Instagramfoto’s van fotomodel Annelot de Waal. Op Youtube plaatst hij een filmpje waarin topman Ralph Hamers van ING in het kader van de Ice Bucket Challenge een emmer ijswater over hem heen gooit. Verder is hij in training voor de marathon van New York. De pilotenstaking van Air France (een opstand tegen de plannen om prijsvechter Transavia in omvang te verdubbelen) is net begonnen als hij meedoet aan de Dam tot Dam Loop. Een cameraploeg van AT5 filmt hem. ‘Als er een vergadering was gepland tijdens de loop’, zegt hij daar later schuldbewust over, ‘had ik er niet aan mee gedaan.’ Het loopt tegen het einde van september als Hans Smits een dik dossier over hem heeft opgebouwd.
9. Donderdag 2 oktober. Het net sluit zich
Terwijl Eurlings in De Telegraaf volhoudt dat de pilotenstaking ‘een Franse kwestie’ is en er verder niks over wil zeggen, spreekt op 27 september KLM-commissaris Jaap de Hoop Scheffer zich wel over de zaak uit. ‘Toch apart’, twittert De Jong. Waar is Eurlings? Drie uur later wijst Camiel haar in een sms erop dat hij zich eerder in De Telegraaf toch al heeft geuit over deze zaak. Maandag interview doen? stelt zij meteen voor. Goed idee, vindt hij. Op een concreet voorstel volgt echter geen reactie. De volgende dag eindigt de staking, zij wil een snelle quote, hij heeft geen tijd. Maandag en dinsdag heeft hij ook geen tijd, op woensdag rijdt ze naar Schiphol waar hij een afspraak met Jos Nijhuis heeft. Ze jaagt hem op en duwt hem in een hoek. ‘Dat interview deed-ie goed trouwens. Het waren geen leuke vragen, maar zoiets kan hij als geen ander. Hij verdedigde zijn onzichtbaarheid dat bemoeienis vanuit Nederland de boel alleen maar erger maakt. Maar het stuk viel toch verkeerd. Een salonjonker van Parijs, Hans Smits kon het stuk goed gebruiken in zijn dossier tegen Camiel. Parijs kon Smits niets schelen, alleen het belang van KLM in Nederland telde.’ De Telegraaf doet op 4 oktober met ‘tal van anonieme KLM-bronnen die niet met hun naam in de krant willen om de crisis niet op de spits te drijven, maar bij De Telegraaf bekend zijn’ weer een schepje bovenop de campagne dat KLM wordt ‘verkwanseld aan de Fransen’. CAMIEL, SLEUR ONS NIET MEE. Bronnen vrezen voor ‘de ellende bij Air France, waar bergen in Nederland verdiend geld heen moet’. Eurlings zegt de kritiek te snappen. ‘Ik heb een blauw hart.’ Hij benadrukt dat de schade door de staking niet wordt afgewenteld op KLM. ‘Daar zal ik voor zorgen.’ Hij ontkent dat er een vertrouwensbreuk is. ‘De ondernemingsraad heeft zich achter mijn beleid geschaard.’ Het cao-overleg moet dan nog beginnen.
10. Dinsdag 7 oktober. De laatste dagen
Tijdens een feestelijke bijeenkomst in de Heineken Experience overhandigt Eurlings het 95-ste Delftsblauwe KLM-huisje aan grootaandeelhouder van Heineken, Charlene de Carvalho. Geen negatief woord die dag over de problemen van Air France-KLM. ‘In Nederland doen we dingen anders’, zegt hij alleen tegen De Telegraaf. ‘Hier komen we er samen uit.’ NRC-journalist Mark Duursma heeft die weken al vaker vergeefs een gesprek met hem aangevraagd. Tijdens het feestje spreekt hij hem aan met de vraag of het niet eens tijd wordt voor een goed interview. ‘Maar hij was heel afhoudend. Waar moet dat over gaan dan? zei hij. Volgens De Telegraaf speelt er nogal wat, zei ik. Er is niet zoveel aan de hand hoor, zei hij.’ Twee dagen later mag echter Sonny Motké van zakenblad Quote na lang wachten op bezoek in Amstelveen voor een zeventig minuten durend interview. Niet omdat persvoorlichting eindelijk reageert op de herhaalde verzoeken, maar omdat Motké Eurlings ergens tegen het lijf loopt. ‘Ik heb altijd al een interview met jullie willen doen, dit moet in no time geregeld worden.’ Hij geeft zijn PR-gevolg de schuld van de onduidelijkheid. Hoofd woordvoering Joyce Veekman is er niet blij mee. Niet dat ze het interview wil houden, wel is ze ongerust over de inhoud en het beeld. Een fotoshoot met ‘welgevormde’ stewardessen zal ze echter niet tegenhouden. ‘We gaan zijn schema vrijmaken’, belooft ze aan Quote. Zelfs een week later, op 15 oktober, nadat Eurlings al vertrokken is bij KLM, en als de persoonlijk woordvoerder van Eurlings op vakantie is gegaan, belooft Veekman aan Motké dat de fotoshoot gewoon door kan gaan. ‘Ze was niet ingelicht. Ze deed wat haar opgedragen was.’ Op 11 oktober maakt Eurlings zijn opwachting bij het 95-jarig jubileum van KLM op Schiphol, waar duizenden mensen hem toejuichen. ‘Mensen waarmee ik nul komma nul afstand heb’, zegt hij daar even later over. ‘Het was zo warm, zo puur.’ Die maandag erop, tijdens het Schipholdiner in het Sheraton op 13 oktober zit Eurlings er nog steeds warmpjes bij, tussen Hans Smits en staatssecretaris Mansveld in. ‘Koek en ei, zo leek het’, zegt De Jong. ‘Ik twitterde een foto van ze. Camiel glom als altijd. Het zag er niet naar uit dat ze die er snel gingen uitkeilen.’ De volgende ochtend besluiten de commissarissen dat ze een signaal naar Parijs moet afgeven. De cao-onderhandelingen met werknemers en bonden komen eraan, er moet een miljard euro worden bezuinigd. De publicitair aangeschoten Eurlings lijkt ze daar niet langer de aangewezen persoon voor.
11. Woensdag 15 oktober. Het KLM-persbericht
Rond het middaguur in zijn kamer hoort Eurlings van Hans Smits en commissaris Remmert Laan dat zijn contract volgend jaar niet zal worden verlengd. Het FD schrijft de volgende dag al dat ze hem op dat moment niet hadden willen ontslaan, maar hem zijn aflopend contract wilden laten uitdienen. Toch pakt hij meteen zijn spullen, en vertrekt met slaande deuren. Volgens Duursma van NRC belt hij in de wagen al met Jack de Vries. Die zegt dat ze moeten improviseren om ernstig gezichtsverlies te voorkomen. Ze stellen KLM een ‘een trading update’ voor, een voorschot op de bekendmaking van de cijfers van het derde kwartaal, de volgende morgen. Eurlings zou naar aanleiding van die cijfers, en de ingrijpende bezuinigingen als gevolg daarvan, zijn vertrek aankondigen. Dat opzetje gaat niet door, een elegante aftocht op eigen initiatief is hem niet gegund. In een summier persbericht wordt vervolgens Pieter Elbers benoemd tot president-directeur. ‘In de gesprekken in het kader van het aflopen van zijn huidige benoemingstermijn in april 2015, hebben de heer Eurlings en de KLM Raad van Commissarissen gezamenlijk besloten dat hij per directzal terugtreden en nu al ruimte maakt voor zijn opvolger. De Raad van Commissarissen wil de heer Eurlings bedanken voor zijn inzet gedurende de vier jaar dat hij werkzaam is geweest bij KLM. ‘KLM is en blijft een fantastisch bedrijf, waar ik met veel plezier en passie heb mogen werken’, zo mag Camiel Eurlings daaraan toevoegen. ‘Van de vier woordvoerders van KLM kregen we vervolgens steeds dezelfde frase’, zegt Duursma. ‘Het is een beslissing van de commissarissen.’ Maar in jullie persbericht staat toch letterlijk dat het een “gezamenlijk” besluit is? Geen commentaar.’ Dan pas vallen de fascinerende woordjes in de URL van het online-persbericht op. ‘Niet publiceren.’ Hoe lang ligt dit bericht al klaar voor verzending? Hoe lang weet Smits als dat hij Eurlings ging ontslaan? Wie van de commissarissen zijn wel en wie zijn niet bij het ontslag betrokken? En weten de Fransen hier eigenlijk wel van? Die avond, op een congres in Istanboel, stapt topman van Air France Frédéric Gagey op Yteke de Jong af. ‘Hoe is het bericht in Nederland gevallen? zo wilde hij weten. De Juniac liep daar ook rond. Heb je haar weer, die blik. Hij ontweek me angstvallig, hij wilde niet met me praten. Ben jij erbij betrokken geweest, vroeg ik hem toch in het voorbijgaan. Hij beweerde van wel. Dat schreef ik twee dagen later op, in een van mijn eerste reconstructies. Later hoorde ik dat zijn bewering niet klopt.’
[kader]
Wat als ik de regie had gehad?
Intermezzo van crisisexpert Noud Bex van BexCommunicatie: ‘Ik snap dat openheid zijn grenzen kent, maar dit lijkt een slecht geregisseerd communicatiefeuilleton. Een proces van “een beetje zwanger”. Wel/niet bereikbaar zijn, wel/geen openheid bieden, diverse media ongelijk behandelen en afspraken niet nakomen. De interne verdeeldheid werd voor de buitenwereld al pijnlijk duidelijk toen Eurlings en De Hoop Scheffer reageerden op de pilotenstaking. Ook na het vertrek van Eurlings slagen de partijen er niet in afspraken te maken over de communicatie. Wat volgt, lijkt een loopgravenoorlog. Een machtsstrijd waarbij emoties en persoonlijke afrekeningen een rol spelen, waarbij het onmogelijk is regie op de communicatie te voeren. Iedereen had blijkbaar een agenda. Niet goed voor ieders geloofwaardigheid.’
12. Donderdag 16 oktober. Pijnlijke reconstructies
De oorverdovende stilte vanuit Amstelveen wordt in de media vooralsnog gevuld met berichtjes over Eurlings’ vertrekregeling, resterend salaris en afgesproken emolumenten (bij elkaar mogelijk meer dan een miljoen euro) en speculaties over zijn mogelijke verblijfplaats (zijn huis op Bonaire of zijn familienest in Valkenburg). KLM wil er niks over kwijt. In de eerste analyses en reconstructies memoreert topman Jos Nijhuis van Schiphol ‘Eurlings energie en betrokkenheid’, vakbonden vrezen dat de hardliners binnen KLM hebben gewonnen en dat KLM er hard in zal gaan bij de cao-onderhandelingen. Volgens Trouw hadden KLM’ers genoeg van Eurlings’ opvliegende karakter en ijdeltuiterij. ‘Geen secretaresse wilde met hem werken, en de echte beslissingen werden al lang voor zijn vertrek genomen door Pieter Elbers.’ Weken achtereen gaan nieuwe beerputten open. Volgens De Telegraaf boekte ‘Mister No Show’ vaak enkele reizen bij KLM, bijvoorbeeld Amsterdam-Rio de Janeiro en Miami-Amsterdam. ‘Wat hij in het traject daartussen uitspookte, was onbekend. Maar een serieuze kijk op de wereldluchtvaart en de toekomst van KLM was zeldzaam.’ Commissaris Annemieke Roobeek zegt in de Volkskrant dat zijn vertrek ‘niets persoonlijks’ was, Eurlings is ‘een heel fijne man’, het was ‘kiezen tussen de vent of de tent’, KLM heeft nu iemand nodig die het bedrijf van binnenuit kent. Jack de Vries tot slot openbaart zich nu openlijk als ‘de persoonlijk woordvoerder’ van Eurlings. Het ontslag was wel degelijk voorgekookt, zegt hij tegen De Volkskrant. ‘Dat Camiel niet goed genoeg is voor strategische stappen is onzin. Dit zegt meer over de commissarissen dan over Camiel.’ Yteke de Jong benaderde De Vries al een maand eerder. ‘Beetje vals van mij. Jij bent toch communicatie-expert? Hoe zie jij dat nou, de afbladdering van Camiel? Geen commentaar. Maar de dag na zijn val kreeg ik een sms. “Nu ben ik wel beschikbaar voor commentaar.” Ineens was hij er. “En wie ben jij dan wel niet”, texte ik terug. “Ik ben de woordvoerder van Camiel.” Hij had meteen commentaar op een analyse van mij, over Camiels ijdelheid en behaagzucht. Camiel is níet boos weggelopen, zei Jack. Hoe ging het dan? vroeg ik. In goed overleg, volgens hem. Ik heb zijn lezing keurig verwerkt.’
13. Dinsdag 28 oktober. In de tegenaanval
De Telegraaf en het AD lijken de aandacht te verleggen van de vent naar de tent, naar de nieuwe ‘harde lijn’ van KLM onder leiding van Smits en Elbers, de aanpak van de hoge schuldenlast, de verwachte slechte cijfers de dag erop, en het dreigend ontslag van 7500 mensen. ‘VOORTBESTAAN KLM AAN ZIJDEN DRAADJE.’ Volgens Smits schuwt KLM ‘geen heilige huisjes meer, zoals pensioenen of werktijdregelingen.’ Daarmee is volgens de krant het einde van de ‘KLM-familie’ in zicht, iets waar Eurlings tenminste wel voor vocht. In een summier persbericht ontkent KLM die ‘speculaties met klem’. De volgende dag reageert Elbers in een telefonisch groepsinterview met journalisten op de ‘onjuiste verhalen van de afgelopen dagen’. Ontslagen zijn nu niet aan de orde, maar hij kan ‘niet beloven dat het streven om de familie bij elkaar te houden overeind blijft’. Op foto’s op Twitter intussen duikt Eurlings op, samen met zijn vader, terug in zijn geboortedorp Valkenburg, ontspannen lachend met de duim omhoog opent hij een stadspoort. Op de dag van de kwartaalcijfers twittert journalist Bart Mos van De Telegraaf dat hij een belletje heeft gehad van Jack de Vries. ‘Hij kondigt alvast juridische stappen aan tegen #Telegraaf omdat ik aan artikel over uitspattingen Eurlings zou werken.’ Eurlings en De Vries roeren zich die dag vaker. De Vries retweet een bericht van Eurlings: ‘Ik ben slechts uit op een nieuwe toekomst. En wens iedereen, zeker alle KLM’ers ‘t allerbeste.’ Kort daarop volgt een tweede De Vries-retweet van Eurlings: ‘Weer een dag met verhalen over mij op voorpagina krant zonder dat ik 1 journalist sprak.’ Werkt De Vries aan een zachte landing van Camiel? Duursma van NRC vat de tweede tweet op als kritiek op alle media, maar Jack geeft in een telefoontje aan dat die uitval louter tegen De Telegraaf is gericht. Wordt het dan niet eens tijd om met NRC te praten? probeert Duursma. ‘Sluit maar achteraan in de rij. Camiel wil even niks nu.’ De Jong heeft Camiel dan al wel ‘duizend keer’ gebeld’. ‘Beste Camiel, bel mij terug!’ tweet ze. De Telegraaf reageert bij monde van de anonieme columnist ‘Maat’ furieus. ‘Niet thuis geven als Paul Eldering bij herhaling via jouw mobieltje contact zoekt, niet reageren op sms’jes van de verslaggever… Verstoppertje spelen en dan piepen: niemand weet mij te vinden!’ Op de voorpagina die dag kopt de krant: ‘EURLINGS UIT OP WRAAK’. Er zou verdeeldheid zijn onder bestuurders en commissarissen over de legitimiteit van zijn de ‘dubieuze ontslagprocedure’ rond Eurlings, Smits en Elbers hebben een coup gepleegd, maar Eurlings zal Smits in zijn val meesleuren door een juridisch onderzoek tegen Smits te eisen. Tegen Duursma van NRC ontkent Jack de Vries dit gerucht. ‘Ze wilden niet naar de rechter. Wel gaf Jack toe dat er een machtsstrijd binnen de KLM gaande was, en dat was een mooi aangrijpingspunt om de aandacht wat af te leiden van Eurlings.’ Een flater van De Telegraaf dus? Maar ook Yteke de Jong pikt signalen op over de tegenaanval van Eurlings. De Vries verwijst haar door naar de advocaat van Eurlings. Ze is nog druk aan het bellen, of ze krijgt een sms van De Vries. ‘Yteke. Geen rechtszaak. Stop.’ De volgende dag geeft De Telegraaf min of meer toe dat ze er naast zaten. ‘EURLINGS ZET STREEP ONDER KLM.’ ‘Hij wil nu het liefst met rust worden gelaten om zich voor te bereiden op een nieuwe toekomst.’ De Jong: ‘Heel bijzonder, De Telegraaf rectificeert nooit. Dit deden ze zeker in ruil voor een exclusief interview met Camiel, later in de rit.’
14. November. Vooruit kijken
Bij uitzondering laten De Juniac en Elbers zich gezamenlijk interviewen door NRC. Daar is alle reden toe: KLM heeft een schuld van 5,3 miljard euro, Air France lijdt in 2014 tot nu toe 200 miljoen verlies en de Franse staking heeft het concern 500 miljoen euro brutowinst gekost. Is de samenwerking nog zinvol? De topmannen doen hun best eensgezind over te komen. ‘KLM en Air France kunnen niet zonder elkaar.’ Intussen is Eurlings dan al weer weken druk met zijn werk voor het IOC. Hij is gevraagd de vertroebelde verhouding met de internationale schaatsunie te repareren. Ook wordt het wonderkind van het CDA weer genoemd in Den Haag. ‘Hij is altijd welkom’, zegt een partijwoordvoerder.
